”Ban đầu, tôi thấy đứa bạn đeo cái máy ảnh, dáng dấp “oai oai”, nghe kể những câu chuyện đi chụp vui vẻ, xem những bức ảnh hay hay, tôi bèn lên kế hoạch sắm máy… một hành trình diễn ra tiếp theo mà tôi muốn kể cho anh.” Đó là trích đoạn chuyện của một nhiếp ảnh gia kể lại – Olivier Duong – kèm theo vài ảnh minh họa dưới đây, đâu đó có bóng dáng của người ngoài cuộc như mình hihi…, bắt đầu với cái máy ảnh.
Ai sống mà chả có triết lý để mà sống. Chụp ảnh cũng vậy. Có triết lý riêng. Đã là triết lý mà còn riêng nữa thì ai thích cứ nhích thôi. Quan tâm gì ý kiến ý cò. Người rủng rỉnh túi tiền thì hễ hãng ra gì mới, ta cứ “ăn chơi phải sướng“, lăn tăn làm gì cho tổn trí tuệ sáng tạo. Còn người eo hẹp thì mấy cái thông số hãng công bố sản phẩm làm cho não bộ khó ngủ, nhưng máu đã lên thì cũng phải “bằng anh bằng em”. Một kế hoạch dành dụm, quỹ trắng quỹ đen, chờ thời cơ đến, kiểm tra số tiền đã có, rảo quanh khắp chốn online tìm hàng siêu lướt. Trời ạ ! Có vẻ như mình cố một tý là có thể mua được một chiếc máy nhà nghề rồi đây! Chốt đơn.
Nhưng đấy mới chỉ là bước đầu.
Sau một thời gian chụp choạch với cái máy tậu được, hành trình gập ghềnh với ống kính cũng ly kỳ vạn dặm chờ đón. Thế là, lần lượt hết loại này đến loại khác, từ chánh hãng đến hàng “pho”, từ AF đến MF hiệu ứng ma mị của “xoay tay”, từ siêu này đến siêu nọ lọ chai, từ lính bắn tỉa tele-zoom đến xâm nhập bối cảnh của mấy ông đường phố góc rộng… “Nhìn lại, tôi thấy những lần hết mua rồi lại bán, các chiếc máy ảnh thay thế như điên, gia đình, vợ con cứ thắc mắc không biết tôi có làm nên nghề ngỗng gì không, bởi vì gần như tháng nào tôi không đổi máy thì cũng sắm đổi ống kính. Thực ra, tôi không giàu có gì, chẳng qua là mọi sự đều diễn ra trên chợ mua bán rao vặt: tôi bán đi thứ này, mua lại thứ khác, thế đấy“.
Có đợt, theo phong trào hoài cổ, phải đeo cái máy phim trước ngực. Tôi tậu một chiếc máy ảnh phim. Bắt đầu là chiếc Leica M2 chụp phim 35, rồi mua thêm cái RolleiCord 3.5 khổ 6×6, rồi rảo một vòng hơn chục loại khác theo nhịp điệu mua – bán – mua – bán. Cứ chụp được vài cuộn, bán tống bán tháo nó đi. Ở đây tôi không có ý định kể lể về cái thói nghiện thiết bị của mình, nhưng hy vọng nêu được một điểm cơ bản mà khó khăn lắm tôi mới nghiệm ra được:
Chuyện không phải là ta đang có chiếc máy ảnh thế nào – mà là, với nó, ta làm được những gì.
Chất lượng máy ảnh
Trước khi tâm sự, chúng ta hãy nói thẳng với nhau một điều. Có thể bạn đã từng nghe ai đó, có thể là một chuyên gia, thợ ảnh, nhiếp ảnh gia, thợ review nói đến chuyện đừng quá bận tâm thiết bị hay chiếc máy ảnh của bạn. Rằng họ cho rằng hãy lo học và tập trung kỹ thuật, mỹ thuật bla bla… thiết bị không quan trọng. Nhưng, cho phép tôi tâm sự với bạn rằng: tôi tin là có, có đấy, cần quan tâm thiết bị lắm. Ý tôi muốn nói, về chất lượng chiếc máy ảnh của bạn, sao lại có thể không quan tâm được nhỉ?
Muốn chụp ảnh những con chim mà bạn lại không có một ống kính tele thì làm sao? Tất nhiên không như thế thì bạn phải tiến đến rất gần nó may ra mới có cơ hội chụp được. Tốc độ lấy nét bám đuổi chuyển động và chụp liên tiếp vừa chậm lại vừa nhanh tràn bộ nhớ đệm thì sao chụp ảnh thể thao cần bắn la-phan! Điều cần nói ở đây là tất cả các loại máy ảnh, cách nào đó, đều có những hạn chế riêng, và vì thế mà có những loại ảnh không thể chụp được với loại máy ảnh nhất định nào đó. Hãy thử chụp bằng một chiếc điện thoại không có nhiều tiêu cự, ít tính năng AI, trong điều kiện ánh sáng yếu rồi xem tôi nói có đúng không, khoan hãy nói thế giới bao la của máy ảnh và ống kính cũng như phụ kiện.
Thế thì sao nào ?
Thực ra thì…
không nên quá chú trọng đến chiếc máy ảnh của bạn. Tôi biết, nói vậy nghe ra có vẻ “nói xuôi cũng được, nói ngược cũng xong”.
Cần hiểu là, không phải hễ cứ loại máy ảnh hiện đại thì lúc nào cũng chụp được hết mọi thứ; điểm cơ bản ở đây là, với máy ảnh của bạn, luôn có một số thứ bạn có thể chụp được và một số thứ khác thì không. Do vậy, ai cứ mải miết tập trung vào những gì mình không thể làm được, rồi loay hoay sắm sửa, sớm muộn gì cũng tự đẩy mình đến chỗ nghiện thiết bị. Vì sao? Vì LUÔN cảm thấy có thứ gì đó bạn không thể làm với chiếc máy ảnh bạn đang sở hữu. Máy chinh phục của mấy ông thích chụp choạch nó ghê lắm! Khổ vì nó.
Đấy chính là điều đã khiến tôi tiêu tốn không biết cơ man nào vào những thứ thiết bị mà tôi biết chẳng bao giờ thực sự cần dùng đến. Nào là máy ảnh của tôi bự quá, máy ảnh của tôi không đủ “ngon lành cành đào”, nào là tốc độ lấy nét, nào là số frame chụp liên tiếp, nào là tự động theo mắt mẫu, mắt chim, mắt động vật, nào là độ phân giải, nào là khử nhiễu, nào là vân vân mây mây. Tôi có thể tìm thấy ngàn loại vấn đề trong vũ trụ khi cần biện bạch cho việc thích mua sắm tiếp theo của mình. Nhưng, sau khi tiêu tốn tiền để mua đi bán lại các thiết bị, sau khi đã sử dụng hầu hết các thể loại và hệ thống có trên thị trường, tôi chỉ có thể nói lên một điều – Chuyện không phải là bạn đang có chiếc máy ảnh như thế nào – nhưng là, với chiếc máy ảnh ấy, bạn làm được những gì.
Tôi nhớ lại đám cưới của một người bạn. Tôi đã phải kinh ngạc đến há hốc mồm khi nhìn thấy những bức ảnh mà người thợ ảnh được thuê để chụp. Anh ta sở hữu một hệ thống máy ảnh, ống kính, đèn đóm với đầy đủ trang thiết bị đồ nghề đỉnh của chóp. Nhưng, trời ơi, tôi không thể nào mô tả được loạt ảnh anh ta giao cho bạn tôi. Chúng hoàn toàn vô hồn. Đúng là chúng được chụp bằng một bộ đồ nghề trị giá rất cao nhưng kết quả không đủ tốt. À, là đang nói đến chuyện sắm máy làm nghề á! Phải làm cho đứa trả tiền nó vừa lòng khi búng xỉa tiền công cho ta! Bằng không thì thảm hại.
Tôi đã bắt gặp nhiều bức ảnh tẻ nhạt được chụp từ những chiếc máy ảnh trị giá cao. Tôi cũng đã nhìn thấy nhiều bức ảnh tuyệt đẹp do những chiếc máy ảnh rẻ tiền nhất mang lại. Tôi cho rằng mọi sự đều nằm ở cách ta biết tận dụng tối đa tiềm năng chiếc máy ảnh cho phép. Điều mà về sau này tôi mới nhận ra (và đã giúp tôi tiết kiệm được rất nhiều tiền bạc), đó là tôi có thể chụp được một số bức ảnh hấp dẫn với bất cứ chiếc máy ảnh nào mình có. Từ loại đắt nhất cho đến loại rẻ nhất, kể cả điện thoại khi đi đây đó không mang theo máy ảnh.
Hãy cứ là chính mình
Có một điều gì đó mà tôi càng ngày càng cảm nhận được, không chỉ trong nhiếp ảnh mà cả trong cuộc sống nói chung. Nó giống như một người ban đầu chỉ có vài trăm ngàn nhưng sau lại trở thành tỷ phú. Có thể lấy hình ảnh này cho dễ hiểu, rằng cuộc sống, không phải được phát lá bài nào thì ta cứ khư khư giữ lấy lá bài ấy, mà là cách ta làm gì với nó. Tất cả chúng ta đều có thể ngày càng giỏi giang hơn, hiểu biết nhiều hơn, bản lãnh cá tánh hơn, ngon lành hơn… hoặc là gì gì đi nữa, thì điều quan trọng là chúng ta biết làm cho những gì mình đang sở hữu trở thành hiệu quả nhất.
Tôi cho rằng càng hiểu rõ được điều ấy, ta càng tự tin vào chính mình hơn. Tôi nghĩ là nhiều người trong chúng ta cảm thấy tự tin khi sở hữu được một chiếc máy ảnh, như tôi đã từng trải nghiệm. Nhưng tôi cũng cho rằng sự tự tin ấy sẽ mạnh mẽ hơn nếu được đặt vào trong năng lực tích lũy của bản thân, học cho thành thạo và sáng tạo cho bay bổng, thay vì phó thác hết cho cái máy. Ta có thể tự mình chứng tỏ điều đó bằng cách làm được những gì tốt đẹp nhất với chiếc máy ảnh ta đang sở hữu.
À, mà có một điều. Tự dưng càng bầm dập với đời, với người, mình càng thấy nó đúng hơn, càng sống cho chính mình. Kiểu vầy nè, theo dõi, tìm kiếm, đấu giá, năn nỉ thằng bán… nó để lại cho một cái máy hay một cái ống cực thích, rồi sắm về, cất tủ. Lâu lâu lấy ra lau lau thổi bụi chùi chùi… nhiêu đó thôi đã làm bạn sướng tê đến từng thớ thần kinh, thì cũng chẳng sao cả! Miễn bạn cảm nhận được sự “khoái lạc” của thiết bị mang lại! Miễn là bạn không phải phục vụ ai. Còn các ông thợ kia, họ cần dùng nó để phục vụ khách thì họ mãn nguyện cái khoái khác. Vậy đó!
Nói tóm lại, chất lượng máy ảnh của bạn ư ? – thì đã sao nào ?
Những bức ảnh tuyệt đẹp đều có thể được chụp với bất cứ loại máy ảnh nào, bởi vì, chuyện không phải là bạn đang có chiếc máy ảnh như thế nào – nhưng là, với chiếc máy ảnh ấy, bạn làm được những gì. Tự tôi đã cố gắng sau những thăng trầm, học hỏi liên lỷ các kỹ thuật và mỹ thuật, thực hành chụp ảnh rất nhiều, cảm nhận được điều đó. Còn bạn? Hãy là chính mình, cứ việc tập trung và tiếp tục học hỏi thực hành chụp ảnh.
